Ψηφίστηκε ο «νόμος Χατζηδάκη»: Η «νέα» αγορά εργασίας με 18 κρίσιμες παρεμβάσεις

Το νομοσχέδιο για τα εργασιακά, είναι και επίσημα από χθες,  νόμος του Κράτους. Η αγορά εργασίας δεν θα είναι ποτέ ξανά ίδια, καθώς οι αλλαγές που επέρχονται είναι κεφαλαιώδεις. Παρά τις αντιδράσεις, παρά τις μαζικές διαδηλώσεις κατά της κυβερνητικής πρότασης, η υπερψήφισή της φέρνει πιο κοντά το νέο εργασιακό μοντέλο που θα εφαρμόζεται εφεξής.

Βασικές αλλαγές συνιστούν η διευθέτηση του χρόνου εργασίας με ατομική συμφωνία εργοδότη-εργαζόμενου, αλλά και η αύξηση στις υπερωρίες, όπως επίσης και οι κλάδοι που οι επιχειρήσεις  θα μπορούν νόμιμα να αξιοποιούν εργαζόμενους και τις Κυριακές. Το καθεστώς των απολύσεων τροποποιείται, με αλλαγές και επί της αποζημίωσης, σε περίπτωση αδυναμίας επαναπρόσληψης.

Θεσμοθετείται η εγγυημένη υπηρεσία σε περίπτωση απεργίας σε επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας, , εισέρχεται το ηλεκτρονικό μητρώο και η ηλεκτρονική ψηφοφορία στον συνδικαλισμό, ενώ απαγορεύεται η επαναπροκήρυξη απεργίας που θα κριθεί παράνομη. Οι συνδικαλιστές θα βρίσκονται αντιμέτωποι με αστική ευθύνη εάν προβούν σε παράνομες πράξεις στη διάρκεια απεργιών.

Επίσης, δημιουργείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα η ψηφιακή κάρτα εργασίας, με στόχο να αντιμετωπιστεί η μαύρη εργασίας και οι αδήλωτες υπερωρίες. Η Επιθεώρηση Εργασίας μετατρέπεται σε ανεξάρτητη αρχή, σε μια προσπάθεια να εξαλειφθούν οι όποιες πολιτικές παρεμβάσεις στον έλεγχο της αγοράς εργασίας.

Μπαίνουν κανόνες στην τηλεργασία, με τη θέσπιση του δικαιώματος της αποσύνδεσης.

Θεσπίζονται μια σειρά από άδειες για την εξισορρόπηση της οικογενειακής με την επαγγελματική ζωή.

Λαμβάνονται μέτρα για την αντιμετώπιση της βίας και της παρενόχλησης στους χώρους εργασίας, αλλά και για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων.

Οι βασικότερες αλλαγές είναι:

1. Η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας με την οποία αντιμετωπίζονται η μαύρη εργασία και οι αδήλωτες υπερωρίες. Πρόκειται για έναν ψηφιακό μηχανισμό που θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Το σύστημα θα υλοποιηθεί σε τρία βήματα που έχουν ως εξής:

Α. Σε πρώτη φάση, εντός του έτους οι εργαζόμενοι θα αποκτήσουν ηλεκτρονικά πρόσβαση σε όλες τις πληροφορίες που καταχωρίζονται στο σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ» σχετικά με τον εργασιακό τους βίο.

Β. Ως τις αρχές του 2022 θα είναι έτοιμη η «μήτρα» της κάρτας εργασίας, δηλαδή το ηλεκτρονικό σύστημα το οποίο θα υποδέχεται τις πληροφορίες που θα καταχωρούν ψηφιακά εργαζόμενοι και εργοδότες.

Γ. Εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022 θα ξεκινήσει η εφαρμογή της Ψηφιακής Κάρτας Εργασίας με παρακολούθηση της πραγματικής απασχόλησης σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας.

2. Η σύσταση της Επιθεώρησης Εργασίας ως ανεξάρτητης διοικητικής αρχής. Πρόκειται για ένα μοντέλο που εφαρμόστηκε με επιτυχία στην περίπτωση της ΑΑΔΕ και στοχεύει στο να αποκλείει στο μέλλον τις όποιες ενδεχόμενες πολιτικές παρεμβάσεις στον έλεγχο της αγοράς εργασίας. Η Επιθεώρηση Εργασίας θα έχει λειτουργική ανεξαρτησία, διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια και θα ασκεί τις αρμοδιότητες που μέχρι τώρα ασκούσε το ΣΕΠΕ.

3. Η θέσπιση νέων αδειών για γονείς και φροντιστές, όπως η άδεια 14 ημερών για τους νέους πατέρες και η επιδοτούμενη από τον ΟΑΕΔ γονική άδεια και για τους δύο γονείς.

Ακριβέστερα θεσπίζονται τα εξής:

• Άδεια πατρότητας: 14 ημέρες με αποδοχές έναντι 10 που προβλέπει η Οδηγία και 2 που ισχύει σήμερα.
• Προστασία του νέου πατέρα κατά της απόλυσης για 6 μήνες από τη γέννηση του τέκνου. Παραμένει η προστασία της εγκύου και εργαζόμενης μητέρας για 18 μήνες μετά τον τοκετό.
• Γονική άδεια 4 μηνών για κάθε γονέα με επιδότηση για πρώτη φορά από τον ΟΑΕΔ για τους 2 μήνες.
• Δικαίωμα ευέλικτων ρυθμίσεων (π.χ. τηλεργασία, ευέλικτο ωράριο, μερική απασχόληση) για γονείς και φροντιστές με βάση την Οδηγία 1158/2019.
• Απουσία 2 ημέρες κατ’ έτος με αποδοχές για λόγους ανωτέρας βίας.
• Άδεια φροντιστή για συγγενείς ή συνοίκους που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα υγείας 5 ημέρες κατ’ έτος.
• Επέκταση της άδειας λοχείας 9 εβδομάδων μετά τη γέννα και στην υιοθεσία τέκνου.
• Επέκταση της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας 6 μηνών με επιδότηση από τον ΟΑΕΔ και στην υιοθεσία τέκνου.
• Επέκταση του μειωμένου ωραρίου (άδεια φροντίδας τέκνου) και στην μητέρα που απέκτησε τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας.

Επίσης διευρύνονται, σε συνεννόηση με το Υπ. Εσωτερικών, και στο προσωπικό του Δημοσίου για το οποίο εφαρμόζεται το εργατικό δίκαιο περιλαμβάνοντας μεταξύ άλλων τους εργαζόμενους με σχέση Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου (ΙΔΟΧ), οι παρακάτω άδειες:

α. Ειδική άδεια παροχής προστασίας μητρότητας (6 μήνες επιδοτούμενοι από ΟΑΕΔ).

β. Άδεια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής 7 ημερών με αποδοχές.

Επίσης επεκτείνεται η άδεια 4 ημερών για παρακολούθηση σχολικής επίδοσης και σε παιδιά που φοιτούν σε Ειδικά Σχολεία και σε Ειδικές Δομές για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες.

4. Η δυνατότητα εφαρμογής του συστήματος διευθέτησης του χρόνου εργασίας και ύστερα από αίτηση του εργαζομένου. Παρέχεται εφεξής η δυνατότητα στον εργαζόμενο, να το ζητήσει μόνος του, σε επιχειρήσεις που δεν υπάρχουν Σωματεία, να δουλεύει λίγο παραπάνω π.χ. από Δευτέρα έως Πέμπτη και να πληρώνεται για να κάθεται τις Παρασκευές. Έως τώρα η διαδικασία της διευθέτησης δεν γινόταν με ατομική συμφωνία εργοδότη-εργαζόμενου, αλλά μόνο συλλογικά (πχ κλάδος ξενοδοχείων ή επιχείρηση Παπαστράτος) και για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Η διευθέτηση μπορεί να γίνει το πολύ σε βάθος εξαμήνου. Οι ώρες εργασίας δεν μπορεί να υπερβαίνουν τις 10 ώρες την ημέρα.

5. Η προστασία του κοινωνικού συνόλου από τις απεργίες στην κοινή ωφέλεια της οικονομίας με την υποχρέωση παροχής εγγυημένης υπηρεσίας (1/3 της συνήθως παρεχόμενης).

6. Η λήψη μέτρων για διαφάνεια στον συνδικαλισμό (δυνατότητα συμμετοχής των εργαζομένων εξ αποστάσεως, εγγραφή των συνδικαλιστικών οργανώσεων σε μητρώα). Εισάγονται ηλεκτρονικά μητρώα και ηλεκτρονικές ψηφοφορίες. Επιπλέον, ορίζεται ότι η συνδικαλιστική προστασία θα είναι στο επίπεδο αυτής των εγκύων.

7. Η απαγόρευση της ενίσχυσης συνδικαλιστικών οργανώσεων από εργοδότες (ιδιώτες ή Δημόσιο) και κόμματα.

8. Η απαγόρευση επαναπροκήρυξης απεργίας που έχει κριθεί παράνομη από τη Δικαιοσύνη, από δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση.

9. Η θέσπιση αστικής ευθύνης για συνδικαλιστές, οι οποίοι ασκούν βία ή γενικότερα προβαίνουν σε παράνομες πράξεις κατά τη διάρκεια απεργιών.

10. Η λήψη μέτρων, προληπτικών και κατασταλτικών, για την αντιμετώπιση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία, μεταξύ άλλων, με την κύρωση της Σύμβασης 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Με τις νέες ρυθμίσεις θα ισχύουν τα εξής:

• Διεύρυνση της υφιστάμενης προστασίας και προσθήκη της βίας στις συμπεριφορές που τιμωρούνται (mobbing).
• Θα αναφέρονται ως προστατευόμενα πρόσωπα ακόμα και οι αιτούντες εργασία και εθελοντές (συμπεριλαμβάνονται μπλοκάκια, προσωπικό μέσω τρίτων, δικηγόροι, μαθητευόμενοι).
• Θεσμοθετείται η υποχρέωση του εργοδότη να προλαμβάνει, να σταματά και να αντιμετωπίζει περιστατικά βίας ή παρενόχλησης, να ενημερώνει τους εργαζομένους σχετικά με τους κινδύνους, τα μέτρα, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους, να συντρέχει τις δημόσιες αρχές κατά την εξέταση συναφών καταγγελιών.
• Υποχρεώνονται οι επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 20 άτομα να υιοθετήσουν εταιρική πολιτική για την καταπολέμηση της βίας και παρενόχλησης, στην επιχειρησιακή ΣΣΕ, ή πάντως με απόφαση του εργοδότη.
• Σε περίπτωση που λάβει χώρα περιστατικό, ο εργοδότης υποχρεούται να λάβει μέτρα στο πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων, ώστε να το σταματήσει (πχ μετακίνηση, καταγγελία σχέσης εργασίας).
• Η απόλυση καθώς και οποιαδήποτε δυσμενής μεταχείριση του καταγγέλλοντος ή μάρτυρα απαγορεύεται. Στη διοικητική και δικαστική διαδικασία (πλην ποινικών δικαστηρίων) αντιστρέφεται το βάρος απόδειξης και ο καταγγελλόμενος καλείται να αποδείξει ότι δεν συνέτρεξαν οι σχετικές περιστάσεις.
• Ενισχύεται το Σήμα Ισότητας στις επιχειρήσεις – επεκτείνεται στις πολιτικές καταπολέμησης της βίας και παρενόχλησης στην εργασία.

11. Η κύρωση της Σύμβασης 187 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία.

12. Τηλεργασία: Θέσπιση του δικαιώματος αποσύνδεσης. Η τηλεργασία είναι ένα μέτρο που εφαρμόζεται μετά από συμφωνία μεταξύ εργοδοτών και εργαζόμενων. Ορίζεται ότι ο εργοδότης αναλαμβάνει το κόστος του εξοπλισμού για την τηλεργασία (απόκτηση, συντήρηση, αποκατάσταση) και τις επικοινωνίες. Το «δικαίωμα στην αποσύνδεση», είναι το δικαίωμα κάθε εργαζόμενου να απέχει από την παροχή εργασίας με τηλεφωνικό ή ηλεκτρονικό τρόπο, εκτός του συμφωνημένου ωραρίου εργασίας και κατά τη διάρκεια των αδειών του.

13. Η καθιέρωση πλαισίου προστασίας και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων για τους εργαζόμενους στις ψηφιακές πλατφόρμες. Με τη ρύθμιση οι απασχολούμενοι με συμβάσεις ανεξαρτήτων υπηρεσιών/έργου αποκτούν δικαιώματα ανάλογα με αυτά των εργαζομένων με συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας.

14. Η αύξηση των επιτρεπόμενων υπερωριών σύμφωνα με τα ισχύοντα στην ΕΕ. Μέχρι τώρα το ανώτατο όριο υπερωριών ήταν 96 ώρες το χρόνο (στη βιομηχανία) και 120 ώρες στις υπηρεσίες. Στο εξής, ο εργαζόμενος μπορεί να δουλεύει μέχρι 150 ώρες το χρόνο. Πέρα από την αύξηση του ορίου των υπερωριών, προβλέπεται ότι οι μη δηλωμένες υπερωρίες, δεν θα πληρώνονται με 80% προσαύξηση, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα, αλλά με 120%!

15. Η διεύρυνση των κλάδων στους οποίους επιτρέπεται η λειτουργία τις Κυριακές. Προστίθενται στις εξαιρέσεις που ήδη ισχύουν στον γενικό κανόνα περί απαγόρευσης της εργασίας τις Κυριακές (εστιατόρια, καφέ, καταστήματα σε τουριστικές περιοχές κλπ) και ορισμένοι κλάδοι, όπως οι αποθήκες, τα logistics, τα κέντρα δεδομένων, οι φαρμακοβιομηχανίες, οι εταιρείες παραγωγής νοσηλευτικού υλικού, τα τηλεφωνικά κέντρα εξυπηρέτησης πελατών, αλλά και οι εξωσχολικές δράσεις. Η εργασία την Κυριακή θα αμείβεται με προσαύξηση 75%, ενώ παρέχεται δικαίωμα να δοθεί αναπληρωματική ημέρα ανάπαυσης την αμέσως επόμενη εβδομάδα.

16. Η διεύρυνση της προστασίας των εργαζομένων από άκυρες απολύσεις και η θέσπιση δυνατότητας επιπλέον (τριπλάσιας) αποζημίωσης, αντί επαναπρόσληψης, στις υπόλοιπες περιπτώσεις. Συγκεκριμένα, προστίθενται στις άκυρες οι απολύσεις:

• Για άσκηση των δικαιωμάτων σε περίπτωση βίας και παρενόχλησης.
• Του πατέρα τέκνου για 6 μήνες από τη γέννηση του τέκνου.
• Εργαζομένων που έλαβαν ή ζήτησαν οποιαδήποτε άδεια.
• Εργαζομένων που δεν υπέκυψαν σε πίεση του εργοδότη να υποβάλουν αίτημα για διευθέτηση.
• Τηλεργαζομένων που άσκησαν το δικαίωμα αποσύνδεσης.
• Απαγορεύονται επίσης οι απολύσεις λόγω ενάσκησης δικαιώματος, π.χ. λήψη άδειας

Σε δυο κυρίως περιπτώσεις, όταν υπάρχει ένταση στις σχέσεις εργοδότη-εργαζόμενου ή η εταιρεία αντιμετωπίζει σοβαρό οικονομικό πρόβλημα προβλέπεται δυνατότητα επιπλέον (τριπλάσιας) αποζημίωσης, αντί επαναπρόσληψης.

17. Η αύξηση της αποζημίωσης απόλυσης για τους εργατοτεχνίτες και εξίσωση με εκείνη των υπαλλήλων. Μέχρι σήμερα η αποζημίωση απόλυσης των εργατοτεχνιτών υπολογίζοντας σε λίγα μεροκάματα. Στο εξής εξισώνεται με εκείνη των υπαλλήλων που ισοδυναμεί με μισθούς έως και 12 μηνών.

Η αναβάθμιση του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ με μείωση του διοικητικού φόρτου για τις επιχειρήσεις και διευκόλυνση των ελέγχων.