Φόρο που θα είναι κυμαινόμενος ανάλογα με τον χρόνο προϋπηρεσίας, θα κληθούν να καταβάλλουν πληρώνουν εφεξής όσοι ασφαλισμένοι βρίσκονται ή πρόκειται να ενταχθούν σε Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ). Στο Ασφαλιστικό Νομοσχέδιο που έλαβε χθες την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου, υπάρχει συνολικά η μεταρρύθμιση στο β’ πυλώνα ασφάλισης, που περιλαμβάνει καθιέρωση ενιαίων κανόνων λειτουργίας, αλλά και δικαίωμα στη δημιουργία πολυεργοδοτικών ταμείων. Εμπεριέχει όμως για πρώτη φορά και το σκέλος της φορολόγησης των παροχών (εφάπαξ και συντάξεων), που ήδη έχει προκαλέσει αντιδράσεις από παράγοντες της αγοράς. Παράλληλα στο σχέδιο νόμου που αναμένεται έως το τέλος του μήνα να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, υπάρχουν ξεχωριστές διατάξεις που ρυθμίζουν κάποιες στρεβλώσεις του ασφαλιστικού συστήματος, ενώ θεσμοθετούν και την καταβολή του επιδόματος προσωπικής διαφοράς. Πρόκειται για τη δεύτερη φορά που θα χορηγηθεί μια τέτοια παροχή, σε περίπου 750.000 δικαιούχους, οι οποίοι κουβαλώντας την προσωπική διαφορά από τον επανυπολογισμό της σύνταξής τους, χάνουν και πάλι την αύξηση που θα δοθεί από 1.1.2024, (ύψους 3 -3,3%), στις κύριες συντάξεις.
Στο ίδιο νομοσχέδιο ενσωματώνονται άλλες έξι τουλάχιστον παρεμβάσεις. Η πιο χαρακτηριστική αφορά τους συνταξιούχους, οι οποίοι συνεχίζουν να εργάζονται. Εφεξής, δεν θα υπόκεινται σε περικοπή 30% της σύνταξής τους, εξαιτίας της εργασίας του. Αντίθετα, θεσμοθετείται ένας πρόσθετος πόρος (10% επί των εσόδων για τους μισθωτούς, και 40 – 50% επί της ασφαλιστικής κλάσης που έχουν επιλέξει για κύρια σύνταξη, για αυτοαπασχολούμενους και ελεύθερους επαγγελματίες, αντίστοιχα). Ταυτόχρονα, θα υπάρχει ρύθμιση και για όσους έχουν χρέη προς τον ΕΦΚΑ, δεν μπορούν να τα αποπληρώσουν εφάπαξ και χάνουν έτσι τη σύνταξή τους. Για όσους ήταν ελεύθεροι επαγγελματίες, το όριο του χρέους ανέρχεται από τα 20.000 ευρώ, στα 30.000 ευρώ και για τους αγρότες από τα 6.000 ευρώ στα 10.000 ευρώ. Η διαφορά των 10.000 ευρώ για τους πρώην ελεύθερους επαγγελματίες και των 4.000 ευρώ χρέους για τους πρώην αγρότες, θα καλύπτεται με παρακράτηση έως 40% από την σύνταξή τους. Στην συνέχεια, μόλις το χρέος υποχωρήσει στα επίπεδα των 20.000 και των 6.000 ευρώ αντίστοιχα, θα εφαρμόζεται η ισχύουσα ρύθμιση και η αποπληρωμή της οφειλής θα πραγματοποιείται σε 60 ισόποσες μηνιαίες δόσεις. Στο νομοσχέδιο υπάρχουν ξεχωριστές διατάξεις που αφορούν την ιατροφαρμακευτική κάλυψη με ενεργό ΑΜΚΑ, τη χορήγηση επιδόματος μητρότητας σε αυτοαπασχολούμενες μητέρες και αγρότισσες και τη δημιουργία προπληρωμένης κάρτας για τα επιδόματα. Επίσης παρέχεται εφεξής η δυνατότητα απονομής επικουρικών συντάξεων, με τη fast track διαδικασία, όπως ακριβώς γίνεται και με τις κύριες.
Μεταρρύθμιση ΤΕΑ
Επιχειρείται μια συνολική μεταρρύθμιση στο κανονιστικό πλαίσιο που διέπει την επαγγελματική ασφάλιση (ν. 3029/2002 και ν. 4680/2020), με στόχο τη μαζικότερη συμμετοχή ασφαλισμένων για την παροχή συμπληρωματικής σύνταξης ή εφάπαξ κατά την έξοδό τους από την αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένεται να υπάρχει ειδική διάταξη στο νομοσχέδιο που θα αφορά τη φορολόγηση των εφάπαξ παροχών και των συντάξεων, που χορηγούν τα ΤΕΑ στους ασφαλισμένους. Η διάταξη εκτιμάται ότι θα προκαλεί κλιμακωτή φορολόγηση ως εξής για τα εφάπαξ:
- Για έως 10 έτη ασφάλισης, θα φτάνει στο 20% η φορολόγηση.
- Για 10 – 20 έτη ασφάλισης, η φορολόγηση θα υποχωρεί στο 15%.
- Για πάνω από 20 έτη ασφάλισης, η φορολόγηση θα είναι 10%
Εάν ο ασφαλισμένος επιλέξει αντί για εφάπαξ, να λάβει σύνταξη στη λήξη του εργασιακού του βίου, τότε τα ανωτέρω ποσοστά φορολόγησης θα είναι κατά 50% μειωμένα.
Επίσης, τα ίδια ποσοστά φορολόγησης θα ισχύσουν και για τα ομαδικά ασφαλιστήρια, στο πλαίσιο του εξορθολογισμού και της εξισορρόπησης των διαδικασιών.
Ταυτόχρονα, το νομοσχέδιο ορίζει τις εξής παραμέτρους, σε ό,τι αφορά το β’ πυλώνα ασφάλισης:
- Απλοποίηση των διαδικασιών σύστασης των ΤΕΑ. Στόχος είναι να γίνει πιο εύκολη η δημιουργία ενός τέτοιου Ταμείου, στο πλαίσιο της περαιτέρω στήριξης της εν λόγω αγοράς. Άλλωστε, ο θεσμός της προαιρετικής ασφάλισης ισχύει στη χώρα μας από το 2002 και η Ελλάδα βρίσκεται σε μία από τις χαμηλότερες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με περίπου 50.000 ασφαλισμένους και 300 εκατ. ευρώ. κεφάλαια διαχείρισης. Μετά από 20 χρόνια που εισήχθη ο συγκεκριμένος θεσμός, λειτουργούν 28 Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, που έχουν συσταθεί κατά κύριο λόγο από εργοδότες-μεγάλες επιχειρήσεις.
- Καθιέρωση ενός πρότυπου καταστατικού όπως ισχύει και στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπου ο θεσμός της επαγγελματικής ασφάλισης είναι πολύ αναπτυγμένος. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αξία των περιουσιακών στοιχείων που διαχειρίζονται τα Ταμεία στην Ευρώπη, ξεπερνά τα 3 τρισεκατομμύρια ευρώ. Τα Ταμεία αυτά παρέχουν συμπληρωματικό εισόδημα στους συνταξιούχους πολλών ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίοι συμμετέχουν μαζικά στα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής.
- Διευκόλυνση ίδρυσης ΤΕΑ από περισσότερους εργοδότες (πολυεργοδοτικά ΤΕΑ), χωρίς να απαιτείται κλαδική/επαγγελματική συνάφεια μεταξύ τους.
- Θέσπιση κανόνων χρηστής διακυβέρνησης, για την επίτευξη καλύτερων παροχών και την αύξηση της εμπιστοσύνης των ασφαλισμένων προς τα ΤΕΑ.
- Αναβάθμιση της εποπτείας των ΤΕΑ, η οποία από 1/1/2025 ανατίθεται στην Τράπεζα της Ελλάδος, προκειμένου να διασφαλιστεί η οργανωτική και επιχειρηματική επάρκεια των ΤΕΑ, να αυξηθεί η εμπιστοσύνη των ασφαλισμένων στο θεσμό και να συγκεντρωθεί η εποπτεία σε μία ενιαία αρχή κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα (σήμερα ισχύει τριμερές σύστημα εποπτείας: Υπουργείο Εργασίας, Εθνική Αναλογιστική Αρχή, Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς).
- Ομοιόμορφη φορολογική αντιμετώπιση των προϊόντων της προαιρετικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης (ΤΕΑ και ομαδικά ασφαλιστήρια). Αυτό σημαίνει κλιμακωτή φορολόγηση (10 – 20%) για τις εφάπαξ παροχές, ανάλογα με τα έτη ασφάλισης του δικαιούχου και 50% μικρότερη επιβολή φόρου για τις περιπτώσεις όπου θα χορηγείται σύνταξη.
Η συγκεκριμένη παρέμβαση που σχετίζεται με τη φορολόγηση όμως, έχει προκαλέσει αντιδράσεις. Χαρακτηριστική είναι η επίσημη τοποθέτηση των Σωματείων Union Eurobank και του Συλλόγου Προσωπικού Alpha Bank, που κάνουν λόγο για «νομοσχέδιο – νάρκη» και για «δυσμενή εξέλιξη που ευνοεί τις ασφαλιστικές εταιρίες». Επισημαίνουν επίσης πως «οι εργαζόμενοι-ασφαλισμένοι στα ΤΕΑ, κινδυνεύουν να εγκλωβιστούν σε ένα ασφαλιστικό καθεστώς με δυσμενέστερους όρους από το αρχικό που είχαν επιλέξει», αλλά και για «παραβίαση της συνταγματικής προστατευόμενης συμβατικής ελευθερίας εργοδοτών και εργαζομένων». Ειδικά για τις δύο τράπεζες που έχουν συστήσει ΤΕΑ, τονίζεται ότι για τη δημιουργία τους «προηγήθηκε η κατάρτιση σχετικής Επιχειρησιακής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας μεταξύ της Διοίκησης-εργοδότη και των Αντιπροσωπευτικών Σωματείων των εργαζομένων».
Συντάξεις και χρέη
Με την προτεινόμενη διάταξη, επιχειρείται να ξεπεραστεί το αδιέξοδο που αντιμετωπίζουν μη μισθωτοί ασφαλισμένοι, οι οποίοι βρίσκονται σε ηλικία συνταξιοδότησης, πλην όμως παραμένουν εγκλωβισμένοι λόγω πραγματικής αδυναμίας αποπληρωμής των συσσωρευμένων ληξιπρόθεσμων οφειλών τους στον e-ΕΦΚΑ.
Ειδικότερα, αυξάνεται το ανώτατο όριο οφειλών ασφαλιστικών εισφορών για συνταξιοδότηση από 20.000 ευρώ σε 30.000 ευρώ (από 6.000 ευρώ σε 10.000 ευρώ για τον π. Ο.Γ.Α.), για οφειλέτες που έχουν συμπληρώσει το 67ο έτος ηλικίας τους και, ταυτόχρονα, έχουν καταβάλει εισφορές για τουλάχιστον 20 έτη ασφάλισης. Για το ποσό από 20.000 ευρώ έως 30.000 ευρώ (6.000 ευρώ ως 10.000 ευρώ για τον π. ΟΓΑ), παρακρατείται ποσοστό τουλάχιστον 60% της μηνιαίας σύνταξης, ενώ για το υπόλοιπο χρέος, γίνεται παρακράτηση σε 60 δόσεις μέχρι την εξόφλησή του, όπως γίνεται και σήμερα. Ως κριτήριο υπαγωγής στη ρύθμιση τίθεται όριο τραπεζικών καταθέσεων του οφειλέτη στις 12.000 ευρώ (6.000 ευρώ για οφειλέτες του π. ΟΓΑ).
Παράδειγμα
Ασφαλισμένος με οφειλές 29.000 ευρώ δικαιούται μηνιαία σύνταξη 750 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι η παρακράτηση αρχικά θα ανέρχεται σε 750 ευρώ x 60% = 450 ευρώ, και αυτός θα λαμβάνει 300 ευρώ. Εντός 20 μηνών η οφειλή του θα έχει μειωθεί κατά 450 ευρώ x 20 = 9.000 ευρώ, με το υπόλοιπό του να ανέρχεται σε 20.000 ευρώ. Από αυτό το σημείο και έπειτα θα ενταχθεί στο καθεστώς των 60 δόσεων. Η νέα του παρακράτηση θα είναι 20.000 ευρώ / 60 = 333,33 ευρώ ως την αποπληρωμή της οφειλής και θα λαμβάνει σύνταξη 416,67 ευρώ το μήνα για 60 μήνες.
Συνταξιούχοι εργαζόμενοι
Με απώτερο σκοπό την αύξηση της νόμιμης και δηλωμένης συμμετοχής στην αγορά εργασίας των συνταξιούχων που επιθυμούν να εργαστούν καταργείται η παρακράτηση κατά 30% στη σύνταξή τους. Ταυτόχρονα, θεσπίζεται ένας μη ανταποδοτικός πόρος υπέρ e-ΕΦΚΑ, ο οποίος για τους μισθωτούς εργαζόμενους συνταξιούχους θα ισούται με το 10% επί των ασφαλιστέων αποδοχών τους. Για τους μη μισθωτούς εργαζόμενους συνταξιούχους θα ισούται με το 50% επί της επιλεγείσας ασφαλιστικής κλάσης για κύρια σύνταξη. Θεσπίζεται, επίσης, ετήσιο πλαφόν του πόρου που δεν μπορεί να υπερβαίνει το 12πλασιο της εθνικής σύνταξης.
Παράδειγμα 1
Συνταξιούχος που εργάζεται και δικαιούται σύνταξη ύψους 1.200 ευρώ, αντιμετωπίζει παρακράτηση ύψους 360 ευρώ, βάσει του ισχύοντος καθεστώτος. Εάν αυτός ο συνταξιούχος εργάζεται ως μισθωτός, με μικτό μηνιαίο μισθό 780 ευρώ, θα λαμβάνει ολόκληρη τη σύνταξή του και η παρακράτηση ύψους 360 ευρώ, αντικαθίσταται από μη ανταποδοτικό πόρο ύψους 78 ευρώ. Όφελος: 282 ευρώ μηνιαίως.
Παράδειγμα 2
Εάν ο ίδιος συνταξιούχος εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας και έχει επιλέξει την πρώτη ασφαλιστική κλάση, όπως η μεγάλη πλειονότητα των ελευθέρων επαγγελματιών τότε η παρακράτησή ύψους 360 ευρώ αντικαθίσταται από μη ανταποδοτικό πόρο 169,95 ευρώ x 50% = 84,98 ευρώ. Όφελος: 275,02 ευρώ μηνιαίως.
Επίδομα προσωπικής διαφοράς
Για δεύτερη φορά εντός του 2023, στηρίζονται οι συνταξιούχοι που εφόσον έχουν θετική προσωπική διαφορά που δεν θα δουν αύξηση των συντάξεών τους από 1.1.2024.
Συνταξιούχοι με θετική προσωπική διαφορά μεγαλύτερη των 10 ευρώ που λαμβάνουν μηνιαία σύνταξη έως και 1.600 ευρώ, θα λάβουν έκτακτη εφάπαξ οικονομική ενίσχυση έως και 200 ευρώ, αναλόγως του ύψους της σύνταξης τους. Ειδικότερα, οι συνταξιούχοι με μηνιαίο ύψος συντάξεων:
α) Έως 700 ευρώ, θα λάβουν ενίσχυση 200 ευρώ.
β) Από 700,01 ευρώ έως 1.100 ευρώ, θα λάβουν ενίσχυση 150 ευρώ.
γ) Με μηνιαίο ύψος συντάξεων από 1.100,01 ευρώ έως 1.600 ευρώ, θα λάβουν ενίσχυση 100 ευρώ.
Από τις υπόλοιπες διατάξεις, ξεχωρίζει η ενιαιοποίηση των κανόνων και των προϋποθέσεων για θεμελίωση επικουρικής σύνταξης, στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, κατά τα πρότυπα που έχουν εφαρμοστεί και για την κύρια σύνταξη. Έτσι, το fast track μοντέλο επεκτείνεται και, ως προϋπόθεση, οριοθετείται η συμπλήρωση 15 ετών επικουρικής ασφάλισης (4.500 ένσημα) είτε σε έναν φορέα είτε διαδοχικά. Στόχος είναι να μειωθούν σημαντικά οι 40.000 επικουρικές συντάξεις, που έως τώρα βρίσκονται σε εκκρεμότητα, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπ. Εργασίας.
Επίσης, επεκτείνεται για πρώτη φορά το δικαίωμα ειδικής παροχής προστασίας μητρότητας για εννέα μήνες και στις αυτοαπασχολούμενες και τις αγρότισσες. Το δικαίωμα είναι μερικώς μεταβιβάσιμο και στον έτερο γονέα, ώστε να μπορούμε να αναφερόμαστε πλέον σε συνολική προστασία της γονεϊκότητας. Το μηνιαίο επίδομα μητρότητας από τη ΔΥΠΑ ισούται με τον κατώτατο μισθό, δηλαδή ανέρχεται σε 780 ευρώ. Το ίδιο επίδομα θα χορηγείται και στις ασφαλισμένες του π. ΤΑΥΤΕΚΩ, αλλά και στις έμμισθες ασφαλισμένες του π. ΕΤΑΑ.
Με άλλη διάταξη, ορίζεται ως προϋπόθεση για την παροχή δωρεάν υγειονομικής κάλυψης, ορίζεται πλέον η κατοχή ενεργού ΑΜΚΑ. Η πρόσβαση στα δημόσια νοσοκομεία και δομές υγείας για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη παραμένει ελεύθερη, όμως, σε περίπτωση μη ενεργού ΑΜΚΑ, η σχετική δαπάνη θα βαρύνει τον ασθενή.
Ακόμα, με άλλη διάταξη προβλέπεται η καταβολή της πλειονότητας των επιδομάτων της ΔΥΠΑ (όπως το τακτικό επίδομα ανεργίας) και του ΟΠΕΚΑ (όπως το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, το επίδομα παιδιού, το επίδομα γέννησης) μέσω προπληρωμένης κάρτας, με όριο αναλήψεων μετρητών μέχρι το 50% του ποσού κάθε επιδόματος.
