Πολύ περιορισμένη παραμένει ακόμα η επίδραση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας στις αυξήσεις που χορηγούνται στις αποδοχές των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του το υπουργείο Εργασίας, μέσω του συστήματος Εργάνη και έχουν αναλυθεί από την Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), δείχνουν ότι η συντριπτική πλειονότητα των μισθωτών εργαζομένων (πάνω από 70%) είναι υποχρεωμένοι να αποδεχτούν τις ατομικές συμβάσεις που έχουν υπογράψει, χωρίς πρακτικό δικαίωμα παρεμβάσεων. Ακόμα και αυτές οι αυξήσεις στις κατώτατες αποδοχές, αφορούν ένα μικρό μέρος του συνόλου, ενώ αποτελεί ακόμα μεγάλο ερωτηματικό η πρακτική επίδραση στους μισθούς, από τις τριετίες που «ξεπάγωσαν» στην αρχή του έτους. Από τις λιγοστές κλαδικές συμβάσεις που έχουν υπογραφεί και ισχύουν, οι αυξήσεις που προκύπτουν οδηγούν τους μισθούς σε σαφώς υψηλότερα επίπεδα, συγκριτικά με τον κατώτατο. Όμως αποτελεί τεράστιο ερωτηματικό ποιοι εργοδότες εφαρμόζουν στην πράξη αυτές τις συμβάσεις, αφού σχετική υποχρέωση έχουν μόνο όσοι παραμένουν ενταγμένοι στα ανάλογα εργοδοτικά συνδικαλιστικά σωματεία.
Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, οι κυριότερες κλαδικές ή ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις εργασίας που επηρέασαν τους μισθούς το 2023 ήταν οι εξής:
- Η τριετής σύμβαση για τις τράπεζες (υπογράφηκε τον Απρίλιο του 2022) και προβλέπει αυξήσεις 2% από 1.10.2022, άλλο 1% από 1.12.2023 και επιπλέον 2,5% από 1.12.2024.
- Η διετής σύμβαση για τα ξενοδοχεία (υπογράφηκε τον Δεκέμβριο 2022 και αφορά περίπου 120.000 εργαζόμενους) με αυξήσεις 5,5% από 1.1.2023 και 5% από 1.1.2024.
- Η σύμβαση για την καπνοβιομηχανία (υπογράφηκε τον Απρίλιο 2023) με αυξήσεις 4%-6,8% για ολόκληρη τη διετία 2023-2024.
- Η διετής σύμβαση του επισιτισμού (τροφίμων και ποτών – υπογράφηκε τον Ιούνιο 2023 και αφορά περίπου 400.000 μισθωτούς) με αυξήσεις 5,5% από 1.6.2023 και 5% από 1.6.2024.
- Η διετής σύμβαση της τσιμεντοβιομηχανίας (υπογράφηκε τον Δεκέμβριο 2023) με αυξήσεις 5% από 1.1.2023, 5% από 1.4.2023 και 4% από 1.1.2024 (δεν είχαν δοθεί αυξήσεις το 2021 και το 2022).
Μια έκτη συλλογική σύμβαση ενεργοποιείται τις επόμενες ημέρες, καθώς εγκρίθηκε μετά από παρέμβαση του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ). Πρόκειται για την συλλογική σύμβαση στα τουριστικά καταλύματα που αφορά περίπου 40.000 εργαζόμενους. Έχει ετήσια διάρκεια, προσφέρει αυξήσεις 11 – 14% και η έναρξη ισχύος της είναι την 1.1.2024. Απομένει όμως να λάβει η σύμβαση την οριστική έγκριση και από το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας (ΑΣΕ), έτσι ώστε να καταστεί εφικτό να επεκταθεί στο σύνολο του κλάδου.
Το ίδιο ισχύει και για δύο ακόμα συμβάσεις, την κλαδική στον τομέα των ασφαλιστικών εταιριών και την ομοιοεπαγγελματική στον τουρισμό για το νομό Χανίων.
Σε αυτούς πρέπει να προστεθούν όμως και εκείνοι που προέχονται από τον ιδιωτικό τομέα και έχουν υπογράψει επιχειρησιακή σύμβαση, που τους δεσμεύει. Ειδικότερα, στον επιχειρηματικό τομέα το δωδεκάμηνο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2023 υπογράφηκαν 209 νέες επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις, οι οποίες αφορούν 137.179 μισθωτούς. Από αυτές, 59 συμβάσεις προβλέπουν αυξήσεις μισθών, ενώ οι υπόλοιπες δεν περιλαμβάνουν μισθολογικές ρυθμίσεις. Ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε κατά 9,4% από 1.4.2023, με αποτέλεσμα το κατώτατο ημερομίσθιο να διαμορφωθεί στα 780 ευρώ. Νέα αύξηση αποφασίστηκε και την 1η Απριλίου του τρέχοντος έτους, με συνέπεια οι βασικές αποδοχές στον ιδιωτικό τομέα, να ανέλθουν στα 830 ευρώ. Επισημαίνεται ότι, επισπεύσθηκε νομοθετικά η διαδικασία καθορισμού του κατώτατου μισθού, προκειμένου να χορηγηθεί νέα αύξηση από 1ης Απριλίου 2024. Οι συγκεκριμένες αυξήσεις πρόκειται να γίνουν ορατές στους περίπου 560.000 δικαιούχους, με τις καταβολές των μισθών που είναι προγραμματισμένο να γίνουν την 1η Μαΐου και αφορούν τον Απρίλιο.
Με αυτά τα δεδομένα, προκύπτουν οκτώ συμβάσεις σε ισχύ ή που επίκειται η ενεργοποίησή του και άλλες 209 επιχειρησιακές, από τις οποίες όμως δεν υπερβαίνουν τις 740.000 οι εργαζόμενοι που μπορούν να κάνουν χρήση αυτών και να λάβουν ουσιαστικές αυξήσεις στις αποδοχές τους.
Εξάλλου, στο εννεάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου του 2023 η δαπάνη του ιδιωτικού τομέα για αμοιβές εργαζομένων αυξήθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 6,6% (στοιχεία μη χρηματοοικονομικών λογαριασμών θεσμικών τομέων). Επίσης, από την ηλεκτρονική καταγραφή των μισθωτών με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου στις επιχειρήσεις προκύπτει ότι την περίοδο 1.10-15.12.2023 οι μέσες μηνιαίες αποδοχές ήταν αυξημένες
κατά 6,3% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022. Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από την ετήσια έκθεση του συστήματος Εργάνη, χωρίς όμως να μπορούν να αποτυπώσουν με απόλυτη ακρίβεια το ποσοστό αύξησης των μισθών στο σύνολό τους.
Στον τομέα της γενικής κυβέρνησης, οι δαπάνες για αμοιβές υπαλλήλων αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 3,1% το δωδεκάμηνο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2023. Σύμφωνα με τους μη χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς, στο εννεάμηνο ο μέσος ρυθμός αύξησης ήταν 3,3%.
Η εκτίμηση της ΤτΕ είναι ότι το 2024 οι μέσες αποδοχές και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται ότι θα εξακολουθήσουν να αυξάνονται με ρυθμούς ανάλογους του 2023, ενώ η άνοδος της παραγωγικότητας θα παραμείνει περιορισμένη. Η άνοδος των αποδοχών το 2024 θα επηρεαστεί τόσο από την αύξηση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων που θα υπερβεί το 10% σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, όσο και από τη λήξη της αναστολής των επιδομάτων προϋπηρεσίας (τριετιών) των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, η οποία είχε νομοθετηθεί κατά την περίοδο των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής. Βέβαια, μένει να αποτυπωθεί και πρακτικά η συγκεκριμένη αύξηση, καθώς έως τώρα, από αρμόδιους υπηρεσιακούς παράγοντες του υπουργείου Εργασίας, προκύπτει ότι δεν υπερβαίνουν τις 50.000 όσοι έχουν λάβει τις σχετικές αυξήσεις.
Με δεδομένο ότι από τα στοιχεία του συστήματος Εργάνη, προκύπτει ότι ανέρχονται σε 2.419.220 οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, γίνεται αντιληπτό από δεν ξεπερνούν το 25% – 30% όσοι καλύπτονται από κάποιας μορφής συλλογική σύμβαση (επιχειρησιακή, κλαδική ή ομοιοεπαγγελματική).
