Χαμηλοί μισθοί και δεξιότητες προκαλούν δυσκολία εύρεσης εργαζομένων σε κλάδους της Οικονομίας

Σοβαρό πρόβλημα εύρεσης εργαζομένων αντιμετωπίζουν κλάδοι της οικονομίας, με σημαντική «προστιθέμενη αξία» για το ρυθμό ανάπτυξης, όπως είναι ο τουρισμός, οι κατασκευές, ακόμα και τα super market, αλλά και ο αγροτικός τομέας παραγωγής.

Είναι χιλιάδες οι κενές θέσεις εργασίας, παρά το γεγονός ότι η ανεργία κυμαίνεται, με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, στο 10,9%. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν 508.744 άνεργοι, που θα μπορούσαν θεωρητικά να καλύψουν τα κενά που υπάρχουν, κάτι που δεν συμβαίνει στην πράξη. Αν μάλιστα, γίνει η σύγκριση με τους 1.035.580 εγγεγραμμένους στα μητρώα της ΔΥΠΑ (τ. ΟΑΕΔ), από τους οποίους οι μισοί (533.314 ή ποσοστό 51,5%) είναι μακροχρόνια άνεργοι, δηλαδή βρίσκονται χωρίς δουλειά χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του ενός έτους, διαπιστώνεται πόσο μεγάλη είναι η δυσκολία σύνδεσης της αγοράς εργασίας, με όσους αναζητούν δουλειά.

Η αύξηση των μισθών αλλά και η βελτίωση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού της χώρας, είναι δύο από τις βασικές προτάσεις που παραθέτουν οι παράγοντες της αγορές, ώστε να αντιμετωπιστεί το φλέγον ζήτημα.

Μόνο τυχαία δεν είναι η πρόθεση του υπουργείου Εργασίας, να «ανοίξει τον δρόμο» σε εργαζόμενους από τρίτες χώρες, ώστε να έρθουν στην Ελλάδα και να δουλέψουν. Με ΚΥΑ που δημοσιεύθηκε στις 3 Απριλίου, ζητείται να καλυφθούν 167.925 θέσεις εργασίας από διάφορους κλάδους. Είναι χαρακτηριστικό από τον πίνακα που παρατίθεται, ότι τα αιτήματα που είχαν υποβληθεί προς το υπουργείο Εργασίας,  από τα επιχειρήσεις, έδειξαν ότι αναζητείται τρόπο να καλυφθούν 379.165 κενές θέσεις εργασίας για την επόμενη διετία. Ο αριθμός αυτός είναι τριπλάσιος από τις θέσεις που τελικά προκρίθηκε να καλυφθούν…

Δεν είναι τυχαίο ότι στον πρωτογενή τομέα εστιάζεται μεγάλο μέρος του προβλήματος. Ειδικά στους εποχικά εργαζόμενους παρατηρείται τεράστιο κενό (ζητήθηκαν 168.609 θέσεις και προτάθηκε να καλυφθούν οι 91.630 ή ποσοστό 54,3%). Διαπιστώνεται η ανάγκη για εργαζόμενους από τρίτες χώρες, τόσο στις κατασκευές (10.338 θέσεις επί συνόλου 12.884 αιτημάτων – ποσοστό κάλυψης 80,2%), όσο και ευρύτερα στη βιομηχανία (10.091 θέσεις σε σύνολο 18.258 αιτημάτων – ποσοστό κάλυψης 55,3), αλλά και στα καταλύματα και την εστίαση (9.261 θέσεις, σε σύνολο 80.316 αιτημάτων – ποσοστό κάλυψης μόλις 11,5%).

Κατανομή θέσεων ανά κλάδο

(*) Έως 20.000 θέσεις επιπλέον καλύπτονται με διμερείς συμφωνίες με την Αίγυπτο και το Μπαγκλαντές που επίσης αναφέρονται στην ΚΥΑ. Συνεπώς το γενικό σύνολο είναι 167.925.

Σαφώς και στην κορυφή των κλάδων με το πιο σημαντικό πρόβλημα εύρεσης προσωπικού, είναι ο τουρισμός. Υπολογίζεται ότι πάνω από 80.000 είναι οι κενές θέσεις που υπάρχουν φέτος και φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο να καλυφθούν σε ικανοποιητικό βαθμό. Παρά το γεγονός ότι υπογράφηκε νέα Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΣΣΕ) στα ξενοδοχεία, με αυξημένες αποδοχές 5% + 5% στη διετία 2023 – 2024, εντούτοις τα κενά που υπάρχουν είναι πολύ μεγάλα και δυσκολεύουν τις επιχειρήσεις να λειτουργήσουν ομαλά. Την ώρα που υπάρχουν προσδοκίες ότι η φετινή θερινή τουριστική περίοδος θα είναι η καλύτερη των τελευταίων ετών, μοιάζει παράδοξο να μην υπάρχουν τρόποι ώστε να καλυφθούν οι χιλιάδες κενές θέσεις  εργασία, ανά την Επικράτεια. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στον Επισιτισμό και στον Τουρισμό (ΠΟΕΕΤ), έχει επανειλημμένα επισημάνει τα προβλήματα, που δεν είναι μόνο μισθολογικού τύπου. Σαφώς και διαπιστώνονται διαφοροποιήσεις σε σχέση με τον ανταγωνισμό που υπάρχει από γειτονικές χώρες και στα μισθολογικά δεδομένα. Άλλωστε, μόλις πριν από  ένα μήνα (12 Απριλίου) η ΣΣΕ που είχε υπογραφεί από τον Δεκέμβριο του 2022 ανάμεσα στους εκπροσώπους εργαζομένων και εργοδοτών, κηρύχθηκε από το υπουργείο Εργασίας ως υποχρεωτική στο σύνολο του κλάδου. Κάτι που σημαίνει ότι δόθηκε η ευκαιρία στους ανταγωνιστές της Ελλάδα,  κύρια σε Κροατία, Ιταλία και Ισπανία, να προσελκύσουν εργατικό δυναμικό, προσφέροντας από την αρχή του έτους σημαντικά υψηλότερες αποδοχές (στην Ισπανία φτάνουν τα 1.600 ευρώ το μήνα). Το στοιχείο αυτό προκύπτει αναπόδραστα και από την ίδια την ΚΥΑ του υπουργείου Εργασίας με τις  κενές θέσεις που προκρίνεται να καλυφθούν. Παρά το γεγονός ότι ο κλάδος ζήτησε την κάλυψη 80.316 θέσεων με εργαζόμενους από τρίτες χώρες, η πρόταση του υπουργείου περιορίστηκε στις 9.261 θέσεις. Το στοιχείο αυτό δείχνει την γενικότερη απροθυμία που υπάρχει, ακόμα και από πολίτες γειτονικών χωρών (πχ Αλβανία, Σερβία ή Αίγυπτος), να έρθουν στην Ελλάδα για να δουλέψουν στον κλάδο του τουρισμού. Τα μεγαλύτερα κενά παρατηρούνται σε θέσεις β’ διαλογής, όπως είναι οι βοηθοί μάγειροι και οι λαντζέρηδες. Κενά ωστόσο διαπιστώνονται και σε θέσεις «πρώτης γραμμής» που απαιτούν την ανάλογη εξειδίκευση όπως είναι η εργασία στη reception.

Είναι όμως εξίσου σημαντικό να τονιστεί ότι οι συνθήκες εργασίας που επικρατούν στον κλάδο, λειτουργούν αποτρεπτικά. Η ΠΟΕΕΤ, έχει  τονίσει τα 12άωρα χωρίς ρεπό που κάνουν θραύση, ενώ έχουν γίνει καταγγελίες και στην Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας, για περιστατικά άθλιων εργασιακών συνθηκών. Για καταλύματα που στοιβάζονται εργαζόμενοι χωρίς να έχουν ούτε τα στοιχειώδη (πχ νερό), για απαιτήσεις εργοδοτών που ξεφεύγουν πολύ από τις συνηθισμένες (πχ καθαρισμός σε πισίνες από απλές καθαρίστριες), που απλώς αποτρέπουν τους άνεργους να επιλέξουν τον τουριστικό κλάδο για να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας. Αν συνυπολογιστεί και το γεγονός ότι έχει περιοριστεί μόλις στο τρίμηνο η καταβολή επιδόματος ανεργίας για εποχικά απασχολούμενους,  τότε το πρόβλημα διογκώνεται. Πολύ απλά, ο εποχικά εργαζόμενος που θα σταματήσει να δουλεύει τον Νοέμβριο, θα λάβει επίδομα τον Φεβρουάριο στην καλύτερη περίπτωση. Άρα, εάν πρόκειται να επαναπροσληφθεί τον Μάιο, θα πρέπει να μείνει 2-3 μήνες χωρίς εισόδημα. Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι λογικό να προτιμήσει την εύρεση εργασίας σε άλλο κλάδο και να αποφύγει να περιμένει για να εργαστεί ξανά στον τουρισμό…

Κατασκευές

Από κοντά και ο κλάδος των κατασκευών, όπου η έλλειψη εργατικών χεριών, σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών υλικών και του εργατικού κόστους, δημιουργούν εκρηκτική εικόνα. Όλα αυτά σε μια περίοδο όπου τα έργα που έχουν δημοπρατηθεί την τελευταία τετραετία, αλλά και όσα έρχονται, κοστολογούνται στα επίπεδα των 14 δισ. ευρώ. Η εκτίμηση που υπάρχει από το ΤΕΕ είναι ότι αν δεν βρεθεί νέο προσωπικό, με το ήδη υπάρχον η δαπάνη για εργάτες θα κοστίζει τριπλάσια από ότι σήμερα. Καταβάλλονται  προσπάθειες να εισαχθούν εργάτες από τρίτες χώρες, αλλά και αυτό το μοντέλο δεν φαίνεται έως τώρα να αποδίδει τα αναμενόμενα. Άλλωστε διαπιστώνεται ελλείψεις ακόμα και για τις κατοικίες διαμονής τους, γεγονός που επίσης λειτουργεί αποτρεπτικά. Η έλλειψη ανθρωπίνων πόρων,  κυρίως σε μηχανικούς και εργάτες, είναι πιθανό να φτάνει έως τα 200.000 άτομα, στο μέγιστο βαθμό.  Είναι χαρακτηριστική έρευνα που διεξήγαγε το ΕΒΕΑ  και από την οποία προκύπτει ότι σε ποσοστό 63,5% οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν καλά  καταρτισμένους εργαζόμενους σε τεχνικές (μη πανεπιστημιακές) ειδικότητες.

Αγροτικός τομέας – Super market

Ο πρωτογενής τομέας παραγωγής, αλλά και ο κλάδος των super market επίσης παρουσιάζουν σοβαρή δυσλειτουργία στην εύρεση του απαραίτητου εργατικού δυναμικού. Διαπιστώνεται δυσκολία κάλυψης των θέσεων που είναι αναγκαίες, κυρίως στην επαρχία και ειδικά σε νέους, σε ηλικία, εργαζόμενους. Εκεί, φαίνεται ότι επιλέγονται άλλοι κλάδοι απασχόλησης (πχ εστίαση), όπου παρατηρούνται φαινόμενα μαύρης εργασίας με υψηλότερες αμοιβές, ή ακόμα και έξτρα εισόδημα από φιλοδωρήματα. Κάτι τέτοιο δεν υπάρχει σε μεγάλο βαθμό στον αγροτικό τομέα, ούτε στα super market και γι’ αυτό δημιουργούνται δυσαναπλήρωτα κενά. Στο πλαίσιο αυτό βέβαια, χρειάζεται και οι επιχειρήσεις να βελτιωθούν τεχνολογικά, ειδικά στον αγροτικό τομέα παραγωγής. Έτσι, θα πετύχουν με λιγότερους εργάτες,  να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αυξήσουν την παραγωγή τους και να βελτιώσουν την ποιότητα του προϊόντος τους. Είναι ενδεικτικό ότι στην έρευνα του ΕΒΕΑ, το 77,4% των ερωτηθέντων απάντησε ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη από προγράμματα κατάρτισης εργαζομένων, έτσι ώστε οι επιχειρήσεις να αναβαθμιστούν τεχνολογικά. Επίσης, το 53,5% των επιχειρήσεων ψάχνει έμπειρο προσωπικό χωρίς αποτέλεσμα, ενώ το 40,9% διαπιστώνει έλλειψη εργαζομένων με ψηφιακές δεξιότητες.